İSTANBUL’ DA OTOPARK ÇÖZÜMÜ VE YENİ ALTERNATİFLER

Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) ’ in 2012 nüfus sayımı verilerine göre Türkiye nüfusunun % 18.3 ‘ ünü İstanbul’ un nüfusu oluşturuyor. İstanbul,  2012 tarihi itibarı ile 13 milyon 854 bin 740 kişilik nüfusa ulaşmış durumda.

İstanbul’ daki nüfus artışı ile birlikte, ihtiyaçlar artmaktadır.  Türkiye’ nin ve hatta dünyanın sayılı güzel şehirlerinin başında gelen İstanbul’ un ulaşım sorunlarına günden güne yeni çözümler üretilmeye de devam ediliyor. Asrın projesi olarak adlandırılan Marmaray ile birlikte, Avrupa ve Asya kıtalarını boğazın altından birbirine bağlayan bu proje ile şehirde yaşayan insanların, ulaşım adına,  biraz daha nefes alacağını görebiliyoruz.

Ticaret Merkezi olarak birçok kişiyi istihdam eden bu güzel şehrin ulaşım, trafik, görüntü açısından sorun haline gelen diğer bir konusu da OTOPARK. Günümüzde, merkezi güzergâhlarda, otopark ihtiyaçlarının artık karşılanamıyor olması, akla getirilen çözümlerin uygulamaya koyulmasını zorunlu kılıyor.

Yine TUIK’ in verilerine göre, Ekim 2013 itibarı ile İstanbul’ da trafiğe çıkan motorlu araç sayısı, Türkiye genelinde trafiğe çıkan araç sayısı olan 17 milyon 799bin 163’ ün % 18’ ini oluşturmaktadır.  İstanbul trafiğine her gün çıkan araç sayısında artış gözlenmektedir. İstanbul’un Arsa stoklarının azalması ile artan trafik çilesinin giderilmesi için alternatifler oluşturmak hedeflenmeli ve uygulamaya geçilmelidir.

İstanbul’ da otopark sorunu genellikle yerleşimin eski olduğu semtlerde yaşanmaktadır. Bunların  başında; Avrupa Yakasında, Fatih/ Eminönü, Şişli, Beşiktaş, Mecidiyeköy, Kâğıthane, Zeytinburnu, Beyoğlu,  Bağcılar, Bakırköy, Güngören, Gaziosmanpaşa, Eyüp, Anadolu Yakasında Kadıköy, Ümraniye, Üsküdar semtlerinde yer almaktadır.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ nin ( İBB) Otopark yönetmeliği’ nde belirtilen maddeler çerçevesinde uygulanması gereken esaslar önceliğinde düzenleme ve tüm uygulamalar imar planına uygun yapılmalıdır. 2005 yılında faaliyete başlayan İSPARK’ ın otopark sorununu çözmeye yönelik çalışmaları, İstanbul trafiğine büyük ölçüde katkıda bulunuyor. Otopark alanında yeni alternatifler oluşturduğuna değinen İSPARK Genel Müdürü Mehmet Çevik,  “Mekanik Otopark ( carlift ) ve Yarı Otomatik Otopark ( combilift ) sistemi ile, 500 araçlık alana 1000 araç park edebilecek.  Vatandaşımız ortalama 2 dakikada aracını park ederek zaman kaybından ve trafik stresinden kurtulmuş olacak.  Yine örneğin 25 metrekareye 8 otomobil sığacak şekilde  '”Dönme Dolap Park”lar inşa edeceğiz. Bu sistem sayesinde dar alanlarda otopark kapasitesi artırılacak ve daha fazla aracın park etmesine imkân sağlayacağız. “ diye konuştu. 

Bununla birlikte İstanbul da toplu taşıma araçlarında raylı sistem ile deniz ulaşımı kullanılmasının tercih edilmesini sağlamak, karayolunu kullanım tercihinde azalmasına neden olacağı öngörülmektedir.

İstanbul’ daki raylı sistem ağını düşündüğümüzde, 147.8 km lik uzunluk ile günde 1.009.000 yolcu taşınmaktadır. Kent içi ulaşımda yolcular yaklaşık %87 karayolunu tercih etmektedir.  Karayolunu tercih edenlerin  % 17 ise raylı sistemi tercih edenlerden oluşmaktadır. Kent içi ulaşım için deniz yolunu tercih edenler yaklaşık %3 lük dilimde yer almaktadır.

Deniz ulaşımında alternatiflerin oluşturulması, Uygulanan sistem içinde ulaşım maliyetlerinin düşük tutulup, halkın kullanım teşviklerinin artırılması ( örneğin deniz taksiler uygulanmaya başlandı ancak maliyetlerinin oldukça yüksek olması ve belirli kesim için dönemsel gerçekleştirilebilmesi kesin çözüm sağlamamıştır. Halkın tüm kesimi için, maddi olarak zorlanmayacak ve ulaşım hattını rahatlatması sağlanarak yoğun güzergâhlara yakın sahil kesimlerinde uygulamaya konulması gerekecektir.)

Deniz ulaşımının artması ile, belirli bölgelerde oluşacak park sorununun çözümü de bir o kadar hafiflemiş olacaktır. Yine İspark’ ın başlattığı, yüzer Otoparkların devreye alınacak olması ile otopark sorununa nefes aldırması beklenmelidir.

Bununla birlikte, düşünülen raylı sistem ya da deniz taşımacılığının, İstanbul’ daki otomobil ihtiyaçlarının önüne geçmeyeceği de kaçınılmaz gerçektir. Bu teşviklerin olması, vatandaşın sosyal ve özel yaşamındaki araç kullanımını engellemeyeceği gibi, trafik ve otopark açısından tamamen çözüm olmayacaktır. İstanbul’ un köklü geçmişe sahip olması, tarihi dokusunu koruması ve yoğun nüfuslu olduğu göz önüne alındığında radikal çözümlerin üretilmesi ve faaliyete geçirilmesi gerekmektedir.

Değerleme’ nin saha çalışması bölümünde uzmanlarımızın çalışmalarını yaptıkları ilçelerde edindiğimiz deneyimler,  ticari hareketlilik, yeni projeler, yol çalışmaları, parsel bazında uygulanan Kentsel Dönüşüm çalışmalarında, ara sokaklarda dahi trafiği etkileyen faktörlerin tümü için gerek sektörel bazda gerekse vatandaşın ulaşımını rahatlatmak, bölgeye estetik görünüm katmak adına otopark ihtiyaçlarının karşılanması hedeflenmelidir.

Denge Değerleme olarak; İstanbul’ daki otopark ihtiyacını karşılamak için, daha başka neler yapılabilir, halka bu yönde nasıl daha iyi hizmet verilebilir ve planlamadaki öngörüler,( otoparkların daire alanlarına göre değil, daire bazlı tahsis edilmesi gibi) düşünülerek hangi adımlar atılabilir, şeklinde değerlendirmelerde bulunduk. Otopark sorununu çözülmesi ile sokak ve caddelerde araç parkının önüne geçilerek, şehrin mimari dokusunu bozmadan daha güzel görünüm sağlama yolunda büyük bir adım olacaktır.

Öyle ki; yapılanlar ve yapılabilecekler olarak değerlendirdiğimizde; ·    2019 yılına kadar yaklaşık 300 km lik hattın tamamlanması hedeflenen raylı sistemlerin artması ile özel araçların trafiğe çıkışları azalacak ve otopark için ayrılacak yerlerin sirkülasyonu daha rahat sağlanacaktır. ·         Otopark çözümü için bölge bazlı otopark planlarının hazırlanması ve hazırlanan yerlerde yoğunluk haritalarına göre revizyona gidilmesi kaçınılmaz olacaktır. ·         Yeni yapılan binalarda daire sayısından daha fazla otopark yerlerinin ayrılması düşünülmelidir. ·         Yenileme çalışmaları olan mahallerde yer alan yeni bina ve eski bina sayılarına göre, bölgenin ihtiyacını karşılayıcı yönde uygulamaların hayata geçirilmesi ·         250 m yürüme mesafesindeki alanlar kapsamında,  otopark ihtiyaçlarına karşılık gelecek istatistiklerin belirlenip bina altı kapalı otopark alanlarının ayrılması, yeni inşa edilecek binaların parsel eğimleri, yönetmelikte belirlenen maddeler çerçevesinde gerçekleştirilecekler zorunlu hale getirilmeli, ·         İngiltere’ de uygulamaya konulan sistemin uygulanması ile, otoparklara yerleştirilen sensörler sayesinde,  ( cep telefonlarına endeksli) en yakın noktada kaç araçlık park yerinin olduğunun görülmesi/ sorgulanması, anında araçların park güzergahlarına yönlendirilmesi, artık İstanbul gibi yoğun nüfuslu ihtiyaç olan otopark sıkıntısını karşılayacaktır. Böylelikle, vatandaşa daha iyi hizmet vermek ve otopark arama zamanından kazanılmış olacaktır. ·         Sokak aralarında yer alan araç yoğunluğunu, ticari hareketliliğin olduğu eski semtlerde azaltmaya yönelik yeni planlar oluşturulmalı. Ayrıca, araç trafiğine kapalı yerlere ulaşımın zor olmasına yönelik alternatiflerin oluşturulması gerekmektedir. Örnek vermek gerekirse, Fatih ilçesinde yoğunluk yaşanan tarihi semtlerin gerek ticari gerek turistik amaçlı yoğunluklarında yaşanan sıkıntıların azalması adına, bölge genelinde yakın konumlardaki otoparklar, yeni düşünülen sisteme( dönme dolap, carlift vb.) göre revize edilmeli, özel işletmelerde bulunan otoparklar anlaşma sağlanarak yeni sisteme entegreli çalıştırılmalı. ·         Otoparklara giriş ve çıkışlarda harcanan zamandan tasarrufu sağlamak adına, tek elden kurgulanacak sistem için otomatik otopark kullanım sistemi( OKS ) üzerinden, aylık bazda kontör yüklenerek kullanım miktarı kadar bedel düşüşü gerçekleştirilebilir. Böylelikle, Gerek alışveriş merkezlerinde, gerek yoğun ticari hareketliliği olan bölgelerde trafik yoğunluğunu azaltacak etki görülebilir. Bu sistemin İspark ile uygulanması ve özel işletmeler ile işbirliği sağlanması için aylık oranda komisyon alınarak da yapılabilir. Geniş kapsamlı çalışmanın yürürlüğe girmesi ile, sokak aralarında kullanılan park alanlarında da ciddi oranda azalma görülecektir. ·         Yol/ cadde/ sokak altı otopark alanlarının oluşturulması, (Bağdat Caddesi’ ni örnek gösterecek olursak, inşaat teknikleri olarak analizlerin yapılması ile, yerin altından cadde boyunca otopark alanlarının oluşturulması, otoparklardan caddeye, binalara çıkışların sağlanması vb.  çözüm önerileri olabilir. ) ·         Yeni inşa edilen yapılarda bazı belediyelerin Otopark ihtiyaçlarını karşılamak adına sorumluluğu kendisinin aldığı ve bina sahiplerinden otopark yapmaması karşısında otopark bedeli aldığı görülmüştür. Ancak İstanbul’ da boş arsa yüzdesi dikkate alındığında bu uygulamanın ilerleyen dönemlerde yerleşimdeki yoğunluğun artmasıyla kaosa dönüştüğü ve belediyelerin burada yetersiz olduğu görülmüştür. Belediyelerin maddi bedel yerine inşaat firmalarını buna yönelterek teşvik etmesi öncelikli olmalıdır. ·         Kamu arazileri ve kamu yapılarının altında kalan alanların park olarak ayrılması bölgedeki sorunu çözecektir. ( Bu özellikle eski yerleşimlerin olduğu semtlerde, arsa stoğunun bulunmadığı ve parsel bazında yapılan dönüşümlerin gerçekleştiği yerlerde uygulanabilir. ·         Kentsel dönüşümlerin ada bazında teşvik edilerek, bu adada yol altı otoparkı yapılması sağlanmalı. ·         İstanbul’ un genel topografik yapısının eğimli olması nedeniyle, park alanlarının yaygınlaştırılması için eğimden faydalanılması gerekmektedir.

çözüm önerilerimizi bu şekilde sıralayabiliriz.

Denge Değerleme Yönetim Kurulu Üyesi

                                                          Metin ÇELİK

Ocak' 14